Những kẻ xuất chúng – Outlier

NỘI DUNG

• Phần 1 cơ hội bao gồm 5 chương nói về những cơ hội mà những kẻ xuất chúng có được ngay từ khi mới sinh ra

• Phần 2 di sản bao gồm 4 chương còn lại và phần kết nói về những di sản, văn hóa cộng đồng mà những kẻ xuất chúng được thừa hưởng.

Đây là một cuốn sách rất giá trị, với cách tư duy độc đáo, thú vị tác giả phân tích, làm rõ sự thành công vượt trội của những thiên tài là do đâu? Nó không đơn thuần chỉ nằm ở tài năng và sự thông minh của họ, mà hơn thế nữa những thiên tài này có những lợi thế bất ngờ từ xã hội, từ cộng đồng, từ cách giáo dục của gia đình cho đến những di sản văn hóa, truyền thống gia đình….những yếu tố đó tạo nên sự thành công vượt trội và rạng rỡ cho những nhân vật đình đám như Bill Gates, Steve Jobs, Steve Balmer….

1. Hiệu ứng matthew (vì phàm ai đã có thì được cho thêm và sẽ có dư thừa, còn ai không có thì ngay cái đang có cũng sẽ bị lấy đi)

Đây là câu nói rất quen thuộc trong luật hấp dẫn, đặc biệt là trong cuốn the magic về lòng biết ơn. Nhưng “những kẻ xuất chúng” lại nói về một thế mạnh vô hình của những đứa trẻ được sinh từ đầu năm – đó chính là một lợi thế vô cùng lớn với bộ môn khúc côn cầu ở Canada. Chúng ta sẽ học được gì từ những gì tôi vừa cung cấp? bạn sẽ hỏi như thế đúng không? Tôi sẽ không thuật lại những gì tác giả đã kể trong sách đâu…nhưng tôi thích cách nhìn của tác giả vì đã làm rõ hiệu ứng matthew…

Những đứa trẻ sinh vào đầu năm sẽ có lợi thế hơn những đứa trẻ sinh vào giữa năm và cuối năm về chiều cao, cân nặng cũng như góc độ nhận thức (trong khúc côn cầu). Những đứa trẻ này sẽ được gom vào một lớp những đứa trẻ có ưu thế lớn nhất về thể hình để luyện tập và thực hành những bài tập rèn luyện trong khúc côn cầu…và rồi từ lợi thế đầu tiên đó, những đứa trẻ này lại có những lợi thế to lớn hơn ở tương lai. Vì thường xuyên luyện tập ở cường độ cao, những bài tập khó nên những đứa trẻ này sẽ luôn là lựa chọn hàng đầu cho việc tham gia những trận đấu lớn….đó chính là sự khác biệt. Bạn thấy không? Từ lợi thế rất nhỏ là sinh ra vào thời điểm đầu năm, những đứa trẻ này lớn hơn so với những đứa trẻ khác đồng niên…rồi lại có thêm những lợi thế vượt trội khác…cuối cùng tạo nên sự khác biệt vượt trội: tạo ra những kẻ xuất chúng trong bộ môn khúc côn cầu (và phần lớn những tuyển thủ trẻ nổi tiếng trong bộ môn khúc côn cầu đều sinh vào đầu năm).

Tương tự như vậy trong cuộc sống những người có lợi thế đầu tiên so với những người khác, nếu anh ta biết nắm bắt và tận dụng thì bản thân anh ta sẽ thấy vô vàn những cơ hội khác tới với bản thân mình mà những người khác không có được.

2. Quy tắc 10.000 giờ

Có lẽ chúng ta không ai xa lạ với quy tắc này, một người muốn trở thành chuyên gia trong bất kì lĩnh vực nào thì anh ta đòi hỏi phải luyện tập nó tối thiểu 10.000 giờ. Tác giả chia sẻ một số nhân vật đã luyện tập liên tục trong vòng 10.000 giờ trước khi họ làm nên những điều vĩ đại như Bill Gates, như Bill Joy, hay ban nhạc Beatles….họ đều có một quá trình luyện tập say sưa, trước khi tạo ra những thành tựu vĩ đại của riêng mình. Bill Gates đã say sưa với máy tính 8 tiếng một ngày, bảy ngày một tuần. Thậm chí khi không được sử dụng máy tính vì sự cố liên quan tới bảo mật mật khẩu, Bill Gates đã đi bộ tới trường Đại học Washington để được sử dụng máy tính từ 3 giờ sáng tới 6 giờ sáng. Sau này khi sự bùng nổ của công nghệ thông tin diễn ra thì Bill Gates đã có trong tay 10.000 giờ luyện tập xuất sắc để có thể trở thành chuyên gia hàng đầu am hiểu về máy tính. Và tạo ra một đế chế Microsoft hùng mạnh như hiện nay.

Như vậy để trở thành chuyên gia trong bất cứ lĩnh vực nào bạn cần phải đầu tư thời gian, tâm huyết và sự bền bỉ của mình để có cho bản thân 10.000 giờ luyện tập và rèn giũa.

3. Nếp sống gia đình

Những kẻ xuất chúng không chỉ giỏi giang, tài năng mà hơn thế nữa họ còn được hưởng lợi từ vô vàn những may mắn khác nhau. Và truyền thống gia đình – là một lợi thế rất lớn cho những thiên tài này. Họ được sống cùng những ông bố bà mẹ giỏi làm ăn, luôn nỗ lực vươn lên dù đang ở trong hoàn cảnh nào. Họ được quan sát cách bố mẹ mình phát triển cuộc sống ra sao, sắp xếp cuộc sống thế nào – đó chính là nền tảng vô cùng quý giá để giúp họ phát triển sau này. Chính họ có thể ban đầu không nhận ra điều này nhưng rồi sau này khi đạt được những thành công vượt trội, khi được phỏng vấn, những nhân vật xuất chúng này chia sẻ rằng họ đã bị ảnh hưởng rất nhiều từ truyền thống gia đình, đặc biệt là từ cha mẹ của họ.

Những gia đình giàu có họ thường dạy con em mình biết cách thương thảo, đàm phán với những người khác một cách tự tin và dõng dạc. Trong phần 1 của cuốn sách tác giả cũng đã đưa ra một số nhân vật điển hình – rất giỏi, tài năng nhưng lại sống trong một gia đình nghèo khó, không đủ ăn. Và anh ấy cũng không được cha mẹ hướng dẫn cho những kĩ năng cần thiết để có thể nhìn ra những cơ hội cho bản thân…đó quả là một điều đáng tiếc.

Vậy nên ngay từ bây giờ chúng ta hãy tạo dựng cho bản thân một nếp sống lành mạnh, vững vàng, để tạo nền móng vững vàng cho sự phát triển của con cái sau này. Đọc sách chính là một điều tuyệt vời để làm nên nền móng vững vàng đó.

4. Lý thuyết chủng tộc của các vụ rơi máy bay

Phần này mình rất ấn tượng với cách phân tích, mổ xẻ vấn đề của tác giả, đặc biệt là các vụ việc rơi máy bay của hãng hàng không Hàn Quốc Korean Air. Như chúng ta đã biết Hàn Quốc cũng là một quốc gia Châu Á, do đó họ có những nét văn hóa đậm chất của người dân chấu Á. Tính tôn kính theo vai vế, nghi thức, phân cấp trong vị trí xã hội sẽ khiến cho một người cơ phó không dám có những to tiếng với cơ trưởng khi người cơ trưởng này phạm phải những sai lầm đáng tiếc. Đó cũng chính là lý do vì sao những cuộc rơi máy bay xảy ra liên tục với Korean Air chỉ trong một thời gian ngắn ngủi, dù cho mọi yếu tố khác đều được cho là hoàn toàn bình thường.

Sau cùng hãng hàng không này đã cho mời một chuyên gia nước ngoài về để cải tổ lại bộ máy hoạt động của Korean Air. Và bạn biết không, chỉ trong một thời gian ngắn hãng hàng không này đã trở thành một hãng hàng không đáng đi nhất trên thế giới. Chắn chắn các bạn sẽ đặt ra câu hỏi, vị chuyên gia kia đã làm gì phải không?

Đó chính là ông cho đánh giá lại một loạt trình độ tiếng Anh của các phi hành đoàn, những ai không qua kì sát hạch có thể tự học thêm ở ngoài bằng chi phí của mình.

Nguyên tắc của vị chuyên gia này rất rõ ràng ngôn ngữ của Korean Air là tiếng anh, và nếu anh muốn giữ được cái ghế phi công trong công ty, anh buộc phải thông thạo thứ ngôn ngữ đó.

Sở dĩ vị chuyên gia làm điều này bởi vì khi gặp một tình huống nguy hiểm, cấp bách cơ trưởng và cơ phó sẽ trao đổi thẳng thắn với nhau bằng ngôn ngữ Anh. Chứ không phải dùng ngôn ngữ tiếng Hàn – họ sẽ bị ràng buộc bởi những di sản văn hóa của đất nước họ. Họ cần một cơ hội để bước ra khỏi những vai trò đó và ngôn ngữ chính là chiếc chìa khóa cho sự chuyển đổi ấy.

Mình tâm đắc điều này bởi vì mình thấy chính mình trong đó, văn hóa Á Đông cho mình sự gần gũi, chan hòa, tính cộng đồng cao nhưng nó cũng khiến cho mình có những trở ngại như rất khó thể hiện sự rõ ràng, sòng phẳng, hay thẳng thắn mà không khiến mất lòng nhau. Nhưng ở phương Tây họ lại làm điều này vô cùng dễ dàng bởi đó đã trở thành nét văn hóa đặc trưng của họ.

5. Câu chuyện của Marita

Marita là một cô bé của một người mẹ đơn thân nghèo, mẹ cô bé chưa từng học Đại học. Cô bé học tại trường học của giáo xứ cho tới khi mẹ cô bé nghe tới học viện KIPP. Và chính học viện KIPP đã thay đổi cuộc đời cô bé cũng như nhiều đứa trẻ nghèo khác trên khắp nước Mỹ. Tuy nhiên cô bé có những cam kết cần phải hoàn thành đúng hẹn với nhà trường, cô bé dạy sớm từ 5h45 và bắt đầu đi xe buýt tới trường. Sau khi kết thúc việc học tại trường cô bé quay trở lại nhà và làm hết những bài tập thầy cô ở trường giao cho, khoảng 11h cô bé sẽ đi ngủ…và khung thời gian học tập của cô bé cứ liên tục như vậy, bằng những cam kết với học viện, cô bé luôn thực hiện bền bỉ và cần mẫn mỗi ngày. Đây cũng chính là lý do vì sao mà 90% học sinh của KIPP đã giành được học bổng của các trường trung học tư nhân hay trường thuộc giáo xứ thay vì phải đi học tại những hệ thống trường trung học làng nhàng khác. Và nhờ những cấp trung học như thế, hơn 80% học sinh tốt nghiệp từ KIPP sẽ tiếp tục theo học đại học, hoặc cao đẳng, trong đó có rất nhiều trường hợp là người đầu tiên trong gia đình vào đại học.

Như vậy việc thực hiện cam kết một cách bền bỉ và kỉ luật là vô cùng quan trọng. Nó sẽ cho bạn một kết quả trên cả tuyệt vời chỉ sau một thời gian bạn đã bỏ ra để đầu tư!

LỜI KẾT

Thành công của một con người suy cho cùng không chỉ phụ thuộc vào tài năng, sự phấn đấu nỗ lực của riêng anh ta mà còn phụ thuộc vào vô vàn những yếu tố khác như truyền thống gia đình, nghề nghiệp của bố mẹ, hoàn cảnh sống của họ, cho đến những di sản văn hóa, quy tắc ứng xử được lưu truyền lại từ các thế hệ ông cha ta.